(( سامانه نظر شما ))

پرسشنامه چیست؟

در ساده ترین تعریف پرسشنامه گفته می شود (ویکی پدیا):

این تعریف از پرسشنامه، آن قدر گسترده و باز است که تقریباً شامل هر چیزی می شود!

در سایر منابع، شرط ها و قیدهای دیگری هم مطرح شده اند:

• بعضی منابع، مکتوب بودن را در تعریف پرسشنامه قید کرده اند (شاید در دوران دیجیتال، این قید چندان قابل پذیرش نباشد)
• برخی منابع دیگر، پرسشنامه را ابزاری برای گردآوری اطلاعات از پاسخ دهنده ی مطلع تعریف کرده اند.
• در برخی از تعاریف پرسشنامه، تاکید شده که موضوع سوالات در مورد دیدگاه ها و نگرش و ترجیحات مخاطب است.
• برخی تعاریف دیگر، دانش و نگرش و عملکرد را به عنوان حوزه های اصلی مورد سنجش در پرسشنامه ها مطرح می کنند.

به نظر می رسد که برای هدف ما (که صرفاً آشنایی کلی با پرسشنامه است) مناسب تر باشد به جای بررسی تعریف پرسشنامه، به کاربردهای مختلف پرسشنامه ها توجه کنیم:

برخی از رایج ترین کاربردهای پرسشنامه

کاربردهای پرسشنامه ها، محدود و مشخص نیست و مجموعه گسترده ای از کاربردها را می توان برای پرسشنامه ها تصور کرد.

در اینجا صرفاً به برخی از این کاربردها می پردازیم:

برخی پرسشنامه ها، برای سنجش نگرش و ترجیحات مخاطب، در یک زمینه مشخص مورد استفاده قرار می گیرند. به عنوان مثال:

• پرسشنامه برای اطلاع از محبوب ترین برنامه های تلویزیونی یا سایت های اینترنتی
• پرسشنامه برای تشخیص اینکه تغییر بسته بندی و قیمت، تا چه حد تصمیم های خرید مشتری را تغییر می دهد
• پرسشنامه برای انتخاب کتابهایی که هر فرد، برای خرید و مطالعه توصیه می کند

برخی پرسشنامه های تحقیقاتی، با هدف سنجش رابطه بین دو یا چند متغیر مورد استفاده قرار می گیرند. به عنوان مثال:

• سنجش رابطه جنسیت و درآمد
• سنجش رابطه بین تحصیلات دانشگاهی و احترام به قانون
• سنجش رابطه بین سن و میزان مطالعه
• سنجش رابطه بین ماه تولد و ویژگی های شخصیتی یا سلامت

پرسشنامه هایی که برای سنجش فکت ها (Facts) مورد استفاده قرار می گیرند. به عنوان مثال:

• وقتی شما از یک فروشگاه خرید می کنید، از شما می پرسند که از چه طریق با آن فروشگاه آشنا شده اید.
• در هنگام مراجعه به یک سمینار، ممکن است تحصیلات شما و سن و جنسیت شما، یا شغل شما، پرسیده و ثبت شود.

دو شیوه متفاوت استفاده از پرسشنامه در فضاهای آکادمیک و دانشگاهی

بخشی از تحقیقات دانشگاهی در سراسر جهان، مشخصاً با هدف طراحی و ساخت پرسشنامه انجام می شود.

مثلاً یک یا چند محقق، ماه ها و سال ها وقت می گذارند و مثلاً پرسشنامه ای را طراحی می کنند که معتقدند می تواند برای سنجش شادمانی یا سنجش رضایت شغلی یا کیفیت زندگی کاری مورد استفاده قرار بگیرد.

بخشی دیگر از تحقیقات دانشگاهی، از پرسشنامه های استاندارد (Standard Questionnaires) استفاده می کنند.

در واقع، این محققان، به سراغ دستاوردهای گروه اول می روند و پس از اطمینان از صحت و کارایی و اعتبار و روایی پرسشنامه، از آن برای سنجش یک یا چند ویژگی در جامعه آماری مد نظر خود استفاده می کنند.

به عنوان مثال فرنهام پرسشنامه ای برای سنجش نگرش پولی طراحی کرده است. او در گروه اول قرار می گیرد.

حالا محقق دیگری ممکن است از پرسشنامه فرنهام استفاده کند و رابطه بین وسواس پولی فرزندان و سطح درآمد والدین را بسنجد.

عمده ی کاربردهای پرسشنامه در تحقیقات دانشگاهی را می توان در یکی از دو گروه فوق طبقه بندی کرد.

البته فعالیت های ارزشمند دیگری هم در ارتباط با پرسشنامه ها وجود دارد و آن، محققانی هستند که به صورت دائمی و گسترده، قابل اعتماد بودن و اتکا به پرسشنامه ها را در شرایط مختلف می سنجند.

طراحی پرسشنامه

جالب اینجاست که به دلیل ناآشنایی با پیچیدگی های مربوط به طراحی پرسشنامه ها، موارد متعددی را می توان در مراکز دانشگاهی مشاهده کرد که دانشجویان، زمانی که نمی توانند پرسشنامه مناسبی را برای تحقیقات خود پیدا کنند، طراحی یک پرسشنامه مناسب را به عنوان بخشی از کار خود تعریف می کنند.

حالا می توانید تصور کنید که مثلاً در مقطع کارشناسی ارشد که انجام پایان نامه در یک یا حداکثر دو ترم انجام می شود، دانشجو وقتی پس از چند ماه تلاش متوجه می شود که فقط همین مرحله ی طراحی پرسشنامه، به چند سال تلاش مستقل نیاز دارد، تا چه حد ناامید می شود.